مرآت الأکوان (تحریر شرح هدایه ملاصدرا شیرازی)کتاب مرآت الأکوان اثر ارزنده دانشمند فاضل،مرحوم سید احمد حسینی اردکانی و متوفّای ۲۴۲۱ ق است.ایشان آثار گوناگونی پیرامون موضوعات مختلف تألیف نموده است که نوعا ترجمهء منابع و مآخذ مهم اسلامی است.از قبیل ترجمه بحار الأنوار ، ترجمهء کمال الدین،ترجمهء مبدأ و معاد،ترجمهء محبوب القلوب و ترجمهء جامع السعادات. ۱ - معرفى اجمالى« مرآت الأكوان( تحرير شرح هدايه ملاصدرا شيرازى)»، كتابى است در حكمت نظرى، اثر احمد بن محمد حسينى اردكانى. اين كتاب، مشتمل بر بخش طبيعى و بخش الهى به زبان فارسى است كه به تقاضاى شاهزاده محمدولى ميرزا، فرزند فتحعلى شاه قاجار، حاكم يزد تأليف شده است؛ همانند شرحى كه ملاصدرا شیرازی بر كتاب« هدایه اثیریّه » نوشته است. هدف اردكانى آن است كه كتاب را در دو فن طبيعى و الهى بنگارد، چنان‌كه هدايه در فن طبيعى و فن الهى است. اصل كتاب به نام« هدایة الحکمة » يا« هدايه اثيريه»، تاليف اثیرالدین مفضل بن عمر ابهری ، متوفاى( ۶۶۱ يا ۶۶۳ ق) است. صدرالمتالهین شیرازی ، شرحى بر اين كتاب نوشته است كه از معروفت‌ترين شروح اين كتاب محسوب مى‌شود و در واقع شرح ايشان، شرحى است كه به روش فلسفه مشاء نوشته شده است. ازاين روى، احمد بن محمد حسينى اردكانى، تحريرى بر اين شرح ملاصدرا نوشته است. ۲ - ساختاردر پيشگفتار كتاب، به شرح حال و آثار سيد احمد اردكانى [۱]
مرآت الاكوان تحرير شرح هدايه ملا صدرا، حسینی اردکانی،احمد بن محمد،ص۱۳-۲۰
و ملاصدرا پرداخته شده است، [۲]
مرآت الاكوان تحرير شرح هدايه ملا صدرا، حسینی اردکانی،احمد بن محمد،ص۲۲-۲۰
همچنين در ذيل عناوينى به معرفت، عقيده و حكمت عملى از نظر ملاصدراى شيرازى پرداخته شده [۳]
مرآت الاكوان تحرير شرح هدايه ملا صدرا، حسینی اردکانی،احمد بن محمد،ص۶۵-۲۲
و در عنوانى ديگر به پيوند ملاصدرا و ميرداماد اشاره شده [۴]
مرآت الاكوان تحرير شرح هدايه ملا صدرا، حسینی اردکانی،احمد بن محمد،ص۸۶-۶۵
و در عنوانى ديگر، دستورالعمل اخلاقى ملاصدرا ذكر گرديده است. [۵]
مرآت الاكوان تحرير شرح هدايه ملا صدرا، حسینی اردکانی،احمد بن محمد،ص۸۸-۸۶
در ادامه به معرفى كتاب« مرآت الأكوان» اشاره شده است. [۶]
مرآت الاكوان تحرير شرح هدايه ملا صدرا، حسینی اردکانی،احمد بن محمد،ص۹۱-۸۸
بخش بعدى كتاب، شامل يك خطبه، يك مقدمه و دو فن در طبيعيات و الهيات مى‌باشد. فن اول، شامل يك سرآغاز و سه قسمت در بيان احوال مشتركه عامه، احوال مختصه به فلکیات و در باره عنصریات ؛ يعنى عناصر و آنچه از آنها حادث مى‌شود، است. [۷]
مرآت الاكوان تحرير شرح هدايه ملا صدرا، حسینی اردکانی،احمد بن محمد،ص-۹۷
فن دوم، شامل دو مقاله در معرفت حق واجب بسيط [۸]
مرآت الاكوان تحرير شرح هدايه ملا صدرا، حسینی اردکانی،احمد بن محمد،ص۵۶۵
و در ذكر صفات واجب تعالى است. [۹]
مرآت الاكوان تحرير شرح هدايه ملا صدرا، حسینی اردکانی،احمد بن محمد،ص۶۱۵
روش مؤلف در طرح مباحث كتاب، به اين صورت است كه در آغاز، اصل مسئله را با قلمى شيوا و بيانى رسا عنوان مى‌كند، آنگاه اقوال صاحب‌نظران نامى را از كتاب‌هاى متعدد پيرامون مسئله مورد نظر بيان مى‌كند و در ادامه سخن، به نقل و بررسى ادله و براهين پرداخته و برخى از آنها را مورد مناقشه قرار داده و برخى را مى‌پذيرد. مصحح محترم اين كتاب، آقاى عبدالله نورانی به منظور تكميل مباحث كتاب، برگزيده‌اى از ترجمه الهيات مبدأ و معاد را كه به قلم مؤلف نوشته شده، در خاتمه آن آورده است. ۳ - گزارش محتوانويسنده كتاب، پايه و اساس كتاب خويش را بر يك مقدمه و خاتمه و دو فن طرح ريزى نموده است. ايشان در مقدمه، به تعريف حکمت و تقسيمات آن پرداخته و معتقد است كه هيچ‌يك از علوم بر ديگرى برترى ندارد، بلكه هريك به وجهى از ديگرى اشرف است و حكيم را كسى مى‌داند كه علم را با عمل جمع نموده باشد. در خاتمه، پيرامون خواص انسان و اوصاف نفس انسانى و مجامع اخلاقى و نيز در باره منازل انسان بر حسب قواى نفسانى و بيان چگونگى ارتقاى مدركات از منازل ادنى به منزل اعلى، بحث و گفتگو نموده است. فن اول، به طبيعيات اختصاص دارد و مباحث آن در سه قسم تنظيم شده است و هر قسمتى داراى چندين مقاله بوده و هر مقاله خود مشتمل بر چندين فصل جداگانه است. فن دوم، به بحث از الهيات اختصاص دارد. اين فن، شامل دو مقاله بوده و هر مقاله داراى چندين فصل على‌حده است؛ به‌عنوان نمونه، مؤلف، در بحث حرکت جوهری ، در ابتدا مفهوم و معناى اين اصطلاح را توضيح داده و آنگاه به‌طور اجمال به بيان ديدگاه‌هاى مختلف فلاسفه در اين زمينه اشاره مى‌كند و سپس خلاصه‌اى از دليل ابن سينا را بر امتناع ذكر مى‌كند و بعدا پاسخى را كه جناب ملاصدرا از استدلال ابن سینا داده، مى‌آورد و در پايان، حاصل و نتيجه اين بحث را يادآور مى‌شود. يا در بحث« حدوث نفس »، در آغاز، اقوال پيرامون اين مسئله را عنوان مى‌كند و آنگاه احتجاجات قائلان به قدم نفس را متعرض شده و از آنها پاسخ مى‌دهد و در ادامه بحث ادله قائلان به حدوث نفس را يكى پس از ديگرى طرح مى‌كند و اشكالاتى كه بر آنها گرفته شده و پاسخ‌هايى كه از اين اشكال داده شده را مى‌آورد و همچنين دليلى را كه ابوالبركات بر حدوث نفس به آن استدلال كرده، يادآور مى‌شود و آنگاه مى‌گويد: جناب صدرالمتالهين به دو وجه، اين دليل را ضعيف شمرده و خود ايشان در كتاب« مبدأ و معاد» همين دليل را به‌صورت ديگرى تقرير نموده است و در پايان مى‌افزايد: بر همين تقرير ملاصدرا دو ايراد وارد است، آنگاه ايرادهاى خود را متذكر مى‌شود. هرگاه آدمى با ديده انصاف در اين كتاب نظر كند، بى‌ترديد به آشنايى و تسلط كامل مؤلف به ديدگاه‌ها و آراء و افكار فلاسفه بزرگ اذعان خواهد كرد و از آنجايى كه ملاصدرا در« شرح هدايه»، غالبا به ديدگاه‌هاى خود متعرض نشده، جناب مؤلف نكته‌نظرهاى ايشان را از آثار ديگر ايشان در اين كتاب آورده است و اين امر بر ارزش و اهميت كتاب افزوده است. [۱۰]
مجله آيينه ميراث، پاييز ۱۳۷۷، شماره ۲، نقد و معرفى كتاب مرآت الأكوان، نوشته سيد مرتضى سيفى.
۴ - وضعيت كتابفهرست مطالب كتاب، درابتداى آن و فهرست‌هاى آيات قرآنى، احاديث شريفه، اعلام، كتب و منابع مقدمه و متن در انتهاى كتاب قيد شده است. پاورقى‌هاى كتاب، مربوط به ذكر اسانيد و توضيح برخى اصطلاحات و واژگان كتاب مى‌باشد. ۵ - پانویس
۶ - منبعنرم افزار ملاصدرا، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی ومجله آيينه ميراث، پاييز ۱۳۷۷، شماره ۲، نقد و معرفى كتاب مرآت الأكوان، نوشته سيد مرتضى سيفى. رده‌های این صفحه : کتاب شناسی | کتب فلسفی
|